بی تفاوتی اجتماعی

پژوهشگران اجتماعی این روزها، هشدارهای جدی در مورد جامعه ما می دهند. انگار آنچه زیر پوست معضلات بزرگ جامعه می گذرد، همان تورم بدخیم آسیب‌های اجتماعی است. سهولت در دروغ گویی، بی اعتمادی افراد جامعه به یکدیگر و ساختارهای اجتماعی و سیاسی و از همه غم انگیزتر بی تفاوتی اجتماعی. بی تفاوتی به معنای کمی یا نبود علاقه نسبت به انجام رفتار یا اقدامی است. بی تفاوتی نسبت به خود یا سایر افراد و سرنوشت جامعه، که نقطه مقابل همدلی است. 

اساس هر نظم اجتماعی را عاطفه تشکیل می دهد که ریشه در وابستگی، ارتباط عاطفی با جمع و احساس عضویت دارد، اما پدیده ای مانند بی تفاوتی اجتماعی، بیانگر بی احساسی، بدبینی، بی میلی و به عبارت بهتر نوعی افسردگی اجتماعی است.

بی میلی نسبت به مشارکت اجتماعی یکی از وجوه بی تفاوتی محسوب می شود. پژوهشگران اجتماعی معتقدند؛ احساس تنهایی و انزوا، بی معنایی و پوچی، بی هنجاری و بدبینی از نشانه های بیگانگی از جامعه است که شاید در رفتار اجتماعی بسیاری از شهروندان ایرانی دیده شود.

ما نوع دوست نیستیم 

ما ایرانی ها نوع دوست نیستیم. در درگیری‌های خیابانی مداخله صلح آمیز می کنیم، برای اهدای خون همدیگر را دعوت می کنیم، به فردی که به دنبال آدرسی می گردد، کمک می کنیم و پای ثابت مشارکت در جنبش‌های اجتماعی هستیم، اما به گفته سعید مدنی پژوهشگر بحران های اجتماعی: ” قضاوت درباره روح حاکم بر یک ملت کار دشواری است، خصوصا ملتی درونگرا، پیچیده و چند بعدی مثل جامعه ایران. مهم آن است که برای قضاوت نهایی رفتارهای موردی و مقطعی را ملاک قرار ندهیم و به آنچه زیر پوست جامعه جریان دارد، توجه کنیم”.

۴۰ درصد تهرانی ها بی تفاوتی بالا و ۵۸ درصد بی تفاوتی متوسط

بر اساس پژوهش صورت گرفته از سوی دو تن از اعضای هیات علمی دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی در شهر تهران ۴۰ درصد از شرکت کنندگان در پژوهش احساس بی تفاوتی اجتماعی بالا، ۵۸ درصد احساس بی تفاوتی اجتماعی متوسط و تنها ۲ از شرکت کنندگان تهرانی این پژوهش احساس بی تفاوتی اجتماعی پایین داشته اند.

در این پژوهش که جز معدود پژوهش‌های مستند و علمی در حوزه سنجش رفتار های اجتماعی است، حداقل سن پاسخ دهندگان ۱۸ سال و حداکثر ۸۰ سال بوده و میانگین سنی پاسخ دهندگان در حدود ۲۹ سال قرار داشته است. بیشترین فراوانی سنی پاسخ دهندگان، محدوده سنی ۱۸ تا ۲۴ سال بوده که حدود ۴۹ درصد از کل نمونه را در برگرفت.

بی تفاوتی در جامعه نوعی بیماری اجتماعی است

از منظر آسیب شناختی، بی تفاوتی در جامعه نوعی بیماری اجتماعی شناخته می شود، همان گونه که در نقطه مقابل آن، هرگونه اعتنای اجتماعی و نوع دوستی در حیات فردی و اجتماعی، نشانه پویایی و سلامت اجتماعی است. چنین پدیده ای در جامعه با سابقه فرهنگی کهنش بسیار نگران کننده باشد.

فردی که احساس مسئولیتی در مقابل همنوع غرق به خونش در خیابان نمی کند، تعهد چندانی هم به رشد و پیشرفت جامعه خود و اعتلای فرهنگی، علمی و اقتصادی آن نخواهد داشت، این در حالی است که احساس تعلق فرد به کلیت جامعه و تعهد نسبت به سرنوشت جمعی، عمل مهمی در حفظ انسجام ملی یک کشور می باشد.

راه حل چیست؟

هر چه امکان در کنار هم قرار گرفتن افراد بیشتر باشد، امکان اقدام جمعی و به همان میزان امکان تغییر رفتار وجود خواهد داشت. متاسفانه در جامعه ما برخی دور هم جمع شدن افراد را یــک تهدید به حساب می آورند، در حالی که به لحاظ فرهنگی اتفاقا مردم ایران خیلی دوست دارند دور هم جمع شوند، مهمانی بدهند یا مهمانی بروند و با دیگران تعامل داشته باشند.

وقتی هر فرصتی برای با هم بودن افراد در جامعه، همچون تجمع هایی که برای حمایت از محیط زیست برگزار می شود (مثلا در دریاچه ارومیه)، امنیتی تلقی می شود و تهدید محسوب می شود، مردم احساس می کنند هر کجا بخواهند دور هم جمع شوند ممکن است برای آنها گرفتاری درست شود، لذا عطای آن را به لقایش می بخشند. عرصه عمومی ما کم کم به عرصه ای از افراد پراکنده و عرصه بیگانگی تبدیل شده است که تعاملی میان افراد در آن وجود ندارد.