عقده مادر مقدس و سندرم شکارچی

عقده مادر مقدس (Madonna complex)

در ذهنیت کسانی که به این عقدهٔ روانی دچارند وجود میل و نیاز جنسی در زنان نهی و نفی می‌شود، مگر برای زنانی خاص (پتیاره، لکاته، آکله). در دوگانه‌ ذهنی مبتلایان به این عقده روانی زنان بر دو نوع اند: فرشته(شامل مادر و خواهر و دیگر زنان شایسته احترام) و فاحشه(زنانی که میل جنسی دارند و البته محترم نیستند).

برای خیلی از مردان مبتلا به این عقده، تصور این واقعیت که خواهر و مادر او نیز خواهش جنسی دارند، بسیار سخت و ناگوار است. زن و دختر چنین مردانی نیز باید تظاهر به آن کنند که چنان میلی ندارند و در قطب فرشته‌اند.

برای چنین مردانی، حتی پس از ازدواج، زن نباید بر نیاز جنسی‌اش تاکیدی بکند، مبادا که در ذهنیت دوقطبی شوهرش در قطب فاحشه تصویر بشود. نتیجه عملی آن می‌شود که در قطب دیگر و در نقش فرشته و مادر برای همسرش فرو می رود و باید از این طریق ابراز عشق بکند. با این کار شرایط بیشتر گره می‌خورد چرا که مرد هم در تعقیب فانتزی‌های جنسی‌اش نمی‌تواند زنی که نقش مادری او را ایفا می‌کند در نظر بگیرد.

مدونا کمپلکس می تواند در زنان نیز وجود داشته باشد. زنانی که با یک پدرنماد(father figure)  یا ابر مرد ازدواج می کنند، ممکن است به خود اجازه ندهند تمام فانتزی های جنسیشان را در رابطه با این مرد بزرگ به فعلیت در آورند، در نتیجه تمایل پیدا می کنند در رابطه با مردی معمولا جوان تر از خودشان (که در رابطه با او در موضع اقتدار قرار دارند) فانتزی هایشان را محقق کنند. این نوع رابطه در طبقات بالای اجتماع شایع تر است.

فروید و عقده مادر مقدس

فروید در سال ۱۹۱۲ نوشته است: «بعضی مردان وقتی با زنی که برایشان جذاب است روبرو می شوند، ناخوداگاه، حس دلبستگی که به مادرشان دارند به ذهن شان خطور می کند. برای همین، مردان برای فرار از این حس، یا به زن به عنوان یک موجود غیرجنسی که شبیه یک فرشته است می نگرند یا آنقدر تصورات نادرست به زن نسبت می دهند که وی را به سطح فاحشه می رسانند.

فروید می نویسد «این نوع از مردان اگر به زنان تمایل جنسی دارند نمی توانند عاشق شان بشوند و اگر عاشق شان هستند تمایلی به آنها  ندارند». مردانی که از عقده مادر مقدس(the Madonna – whore complex) رنج می برند برای رفع نیاز جنسی، نزد روسپی ها می روند. آنها حتی در حین س ک س، به زنان بی احترامی می کنند و حس هجوم، تصرف و توهین به بدن زن را به نمایش می گذارند. همین مردان برای ازدواج تمایل شدید دارند که فرشته یا به قول خودشان باکره را برای زندگی بیابند.

مردانی را در اطراف خود می توانید مشاهده کنید که رابطه سالمی با زنان ندارند بدون آنکه ریشه واقعی اش را بدانند. از نظر فروید این نوع مردان در تمام دوران زندگی، تصویر یک فاحشه از زن، در ذهن شان نقش می بندد. برای همین نمی توانند به آنها اعتماد کنند.

فروید می گوید مردانی که به عقده مادر مقدس مبتلا هستند در حقیقت در حال بروز واکنشی هستند که ناشی از یک عقده ابتدایی تر به نام اودیپوس کمپلکس می باشد. طبق این نظر، نوزادان که تجربه عشق بی حد و حصر مادر را دارند پس از آنکه وارد سالهای بعد از نوزادی می شوند، از عشق بیکران مادر (شیر از پستان و آغوش گرمِ مادر) محروم می گردند. اگر به آن، عدم توجه و غفلت بعضی از مادران به نیازهای عاطفی پسران شان را اضافه کنیم، نتیجه اش این می شود که بعضی از پسران در دوران بزرگسالی به شکل خودخواهانه ای انتقامش را از زنان زندگی یا جامعه خود می گیرند. از دید این نوع مرد صدمه دیده، که فروید شناسایی کرده است، تنها راه حل، جداسازی هویت زنان به دو نوع زن متفاوت در ناخوداگاهش است.

سندرم شکارچی

یکی از مراحل رشد انسان که بطور طبیعی در دوران نوجوانی آن را طی می کند مرحله “اثبات خود” است. در این مرحله هسته اولویت های زندگی فرد، غلبه بر احساس حقارت (inferiority feeling)  است. بنابراین فرد مکررا وارد بازی های رقابتی می شود و اشتغال ذهنی عمده وی برنده بودن بیشتر و بازنده بودن کمتر است. گروهی از افراد در این مرحله جا می مانند، یا به عبارتی دچار تثبیت لیبیدویی(libido fixation) می شوند، بنابراین در سرتاسر زندگی در حال رقابت با دیگران برای اثبات برتری خود هستند.

در سندرم شکارچی، فرد با شکار کردن زن یا مردی که جذاب، موفق، قدرتمند یا مشهور است احساس برنده بودن پیدا می کند. مردان با شکار زنان متعدد، خود را صاحب حرمسرای بزرگی می بینند و زنان با شکار مردان متعدد به خود اطمینان می دهند که جذاب و زیبا هستند. بنابراین هیچ همسر یا پارتنری نخواهد توانست این افراد را اشباع کند. زیرا این افراد کلکسیونر هستند و برای آنها هیچ شیئی به تنهایی ارضا کننده نیست بلکه فهرست اشیاء موجود در موزه است که برایشان ارضا کننده تلقی می شود.

از دیدگاه آرکی تایپی(Archetype) مردان زئوس تایپ و زنان آفرودیت تایپ چنین تمایلاتی دارند.