احکام روزه داری در ماه رمضان/روزه باطل هست؟ نیست؟

احکام روزه داری دارای جزئیاتی است و فرد روزه دار باید حواسش به این جزئیات باشد تا خدای ناکرده, روزه اش دچار اشکال نشود

خب، اکثر مردم با چیزهایی که روزه را باطل می کند آشنایی دارند، اما ممکن است در طول روز با مصداق هایی مواجه شوند که ندانند تکلیف شان چیست و آیا این مصداق ها جزو همان باطل کننده های روزه به حساب می آید یا نه؟ مراجع تقلید برای چیزهای باطل کننده روزه از اصطلاح «مفطرات روزه» استفاده می کنند. مفطرات روزه طبق نظر اکثر مراجع تقلید 9چیز است. شما برای دانستن احکام دقیق و ابتدایی مربوط به این 9مبطل روزه می توانید به رساله توضیح المسائل مرجع خود مراجعه کنید. ما اینجا سعی کرده ایم سراغ مصداق های برویم که شاید در طول روز برای شما پیش بیاید و شما احکام مربوط به آن را ندانید.

خوردن و آشامیدن

مصداق: ماندن چیزی لای دندان

خوردن و آشامیدن، یکی از باطل کننده های اصلی روزه است. معمولا روزه داران بعد از سحر، دندان های خود را به خوبی می شویند تا چیزی لای دندان ها باقی نماند، اما اگر این اتفاق افتاد و در طول روز متوجه شدیم که چیزی لای دندان مانده و آن را قورت داده ایم، روزه مان چه حکمی دارد؟

فتوای شرعی: اگر روزه دار چیزی را که لای دندان مانده است عمدا فروببرد، روزه اش باطل می شود اما اگر علم به وجود باقیمانده غذا در لای دندان ها یا علم به رسیدن آن به حلق نداشته و یا فرو رفتن آن عمدی و با التفات نبوده روزه باطل نمی شود.

مصداق: خوردن خلط سر و سینه

بسیار پیش می آید که سینه شما به دلیل بیماری یا هر چیز دیگری دارای خلط است و شما در زمان روزه داری، این خلط را قورت می دهید، خب روزه باطل است یا نه؟

فتوای شرعی: فرو بردن اخلاط سر و سینه تا به فضای دهان نرسیده روزه را باطل نمی کند، اما اگر داخل فضای دهان شود احتیاط واجب آن است که آن را فرو نبریم.

مصداق: خون آمدن دهان

شاید به هر علتی، یک خونریزی در دهان شما به وجود بیاید؛ مثلا لثه های شما خونریزی مختصری کند. در این مواقع برای باطل نشدن روزه چه باید کرد و اگر این خون را که داخل دهان ایجاد شده قورت دهیم روزه مان چه حکمی دارد؟

فتوای شرعی: خونی که از لثه بیرون می آید تا آن را فرو نبرده است روزه باطل نمی شود و چنانچه در آب دهان مستهلک شود و از بین برود محکوم به طهارت است و بلعیدن آن اشکال ندارد و مبطل روزه نخواهد بود. درضمن درصورت شک در همراه بودن آب دهان با خون، فرو بردن آن اشکال ندارد و به صحت روزه ضرر نخواهد زد. یادتان باشد به صرف بیرون آمدن خون از دهان، روزه باطل نمی شود، ولی واجب است از رسیدن آن به حلق جلوگیری کنید.

سؤال: تزریق آمپول و سایر تزریقات برای روزه داران در ماه مبارک رمضان چه حکمی دارد؟

احتیاط واجب آن است که روزه دار از تزریق آمپول های مقوی یا مغذی و هر آمپولی که در رگ تزریق می شود و نیز انواع سرم ها خودداری کند، ولی آمپول های دارویی که در عضله تزریق می شود و نیز آمپول هایی که برای بی حس کردن به کار می رود، مانعی ندارد.

دروغ بستن به خدا و پیغمبرص و معصومین ع

مصداق: گفتن روایتی که نمی دانیم درست است

گاهی در زمان روزه داری ممکن است پیش بیاید که روایتی از معصومین(ع) را از داخل کتابی برای عده ای بیان کنیم. اگر از صحت روایت مطمئن باشیم که هیچ، اما اگر ندانیم و شک داشته باشیم تکلیف مان چیست؟ آیا روزه مان باطل می شود؟ آیا می توان به کتاب اطمینان کرد؟

فتوای شرعی: نقل روایاتی که در کتاب ها آمده است و انسان نمی داند که دروغ باشد، اشکال ندارد، هر چند احتیاط مستحب آن است که آنها را با نسبت به آن کتاب نقل کند. مثلا بگوید: در فلان کتاب چنان نوشته شده است که پیامبر(ص) فرمود...

فرو بردن غبار غلیظ در حلق

مصداق: قرار گرفتن در محیط دارای گردوغبار

گاهی ممکن است در جایی قرار بگیریم که گردوغبار زیادی در محیط هست؛ مثلا یک ساختمان در حال ساخت یا جایی که مشغول نظافت آن هستیم و یا در ترافیک و پشت دود غلیظی که از اگزوز یک خودروی سنگین بیرون می آید. اگر این گردوغبار وارد حلق مان شود روزه مان چه حکمی دارد؟

فتوای شرعی: روزه دار بنابر احتیاط واجب باید غبار غلیظ را مانند غباری که از جارو کردن زمین خاکی بر می خیزد فرو ندهد، ولی صرف داخل شدن غبار در دهان و بینی بدون اینکه به حلق برسد روزه را باطل نمی کند.

سؤال: آیا سیگار کشیدن و استعمال دخانیات روزه را باطل می کند؟

دود سیگار و دیگر دخانیات بنابر احتیاط واجب روزه را باطل می کند.

فرو بردن تمام سر در آب

مصداق: افتادن داخل حوض بزرگ و استخر

خیلی ها می دانند که یکی از باطل کننده های روزه در ماه رمضان فرو بردن تمام سر در آب است، به همین دلیل هم استخرها در طول روزهای ماه رمضان تعطیل هستند اما اگر ما هنگام روزه داری، بی اختیار داخل یک حوض بزرگ یا استخر یا رودخانه و یا دریا بیفتیم و تمام سرمان داخل آب فرو رود، روزه مان باطل می شود؟

فتوای شرعی: اگر روزه دار بی اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد روزه اش باطل نمی شود ولی باید فورا سر را از زیر آب خارج کند، همچنین اگر فراموش کند که روزه است و سر را در آب فرو ببرد روزه او باطل نمی شود، ولی هرگاه یادش آمد باید فورا سر را بیرون بیاورد.

سؤال: آب ریختن روی سر به طوری که احساس کنیم تمام سر را آب فرا بگیرد روزه را باطل می کند؟

آب ریختن روی سر توسط ظرف و مانند آن به صحت روزه ضرر نمی رساند.

باقی ماندن بر جنابت تا اذان صبح

مصداق: خواب ماندن محتلم

کسی که در شب ماه رمضان دچار جنابت شده است باید تا پیش از اذان صبح غسل کند و اگر این کار را انجام ندهد روزه اش باطل می شود، اما آیا اگر کسی خواب بماند و بعد از اذان صبح بیدار شود باز هم روزه اش دچار مشکل می شود؟

فتوای شرعی: اگر در شب ماه رمضان جنب شود و بدون عمد تا اذان صبح غسل نکند، مثل اینکه در خواب جنب شود و خواب او تا بعد از اذان صبح ادامه یابد روزه اش صحیح است.

سؤال: اگر فرد جنب خواب مانده و بعد از اذان بیدار شده، باید بلافاصله غسل کند؟

جنابت به روزه آن روز او ضرر نمی زند، ولی واجب است که برای نماز غسل کند و می تواند غسل را تا وقت نماز به تأخیر بیندازد.

یک حکم کلی

اگر روزه دار عمدا و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد روزه او باطل می شود اما چنانچه از روی عمد نباشد، مثل اینکه پایش بلغزد و در آب فرو رود، یا از روی فراموشی غذا بخورد و یا به زور چیزی در گلوی او بریزند، روزه اش باطل نمی شود و تفاوتی هم بین اقسام روزه از واجب، مستحب، ماه رمضان و... نیست.

روزه داری در فصل گرم و روزهای بلند

برخی ها این روزها در شبکه های اجتماعی این شبهه را مطرح می کنند که روزه داری در این گرما و در این فصل و با این ساعت های طولانی، غیرممکن است که برای بدن ضرر نداشته باشد و به نوعی اشتباه است. خب، متأسفانه برخی از متدینان هم با این جماعت همراه می شوند و با اینکه روزه می گیرند اما اینگونه استدلال ها را برای اشتباه بودن کارشان بیان می کنند. در پاسخ به این شبهه باید گفت که اساسا کسانی که توحید، نبوت، معاد، قرآن و اسلام را قبول ندارند، نباید وارد فروع و احکام شوند و اگر قبول دارند، نباید حکم خدا را «اشتباه محض» بخوانند. این نحو بیان، حاکی از بغض گوینده است به عبادت خداوند. خداوندی که روزه را برای تمامی امت ها و در ماه رمضان برای مسلمانان واجب کرده، نفرموده که روزه برای روزهای کوتاه، خنک و کنار دریاست بلکه فرموده است: هر کس این ماه را درک کرد و مریض یا مسافر نبود، روزه بگیرد. خواه روز بلند باشد یا کوتاه، هوا سرد باشد یا گرم، هوای نفس انسان اجازه دهد یا خیر. اما نکته دوم اینجاست که علما اسلام را دین «لا ضَرَر» معرفی کرده اند و به همین دلیل دین ما به هیچ کاری که برای انسان ضرر داشته باشد، حکم نکرده است. خب، حالا تکلیف روزه داری در ماه رمضان چه می شود؟ در روزه نیز کسی که می داند روزه گرفتن برای او ضرر دارد، نباید روزه بگیرد و اگر بگیرد قبول نیست و به وقت بهبود باید قضا کند و کفاره هم بدهد؛ یعنی اگر واقعا شما به این نتیجه برسید که به دلیل بیماری، روزه در این ماه برایتان ضرر دارد و این نتیجه یک نتیجه کاملا عقلی است، نه تنها روزه گرفتن بر شما واجب نیست بلکه جایز هم نیست.

کفاره تأخیر و فدیه

شاید تا به حال شنیده باشید که بر یک نفر واجب است کفاره تأخیر یا فدیه پرداخت کند. خب، این 2اصطلاح فقهی به چه معناست و چه فرقی با کفاره معمولی دارد؟ فقها می گویند که اگر قضای روزه ماه رمضان بر کسی واجب شد و آن شخص تا رمضان سال بعد بدون عذر شرعی آن را انجام نداد باید کفاره تأخیر بدهد. البته این کفاره تأخیر فقط برای سال اول است و اگر چند سال در قضا کردن یک روز روزه ماه رمضان بدون عذر تأخیر کند، فقط یک بار باید کفاره تأخیر بدهد. ضمنا اگر کسی بتواند روزه را از رمضان سال قبل تا سال بعد قضا کند و این کار را انجام ندهد مرتکب گناه شده است. میزان فدیه هم به اندازه همان کفاره تأخیر- یک مد طعام- محسوب می شود. حال سؤال اینجاست که فدیه را چه کسانی باید پرداخت کنند؟ فدیه را هم باید 5گروه به دلیل تأخیر انداختن قضای روزه تا ماه رمضان سال آینده پرداخت کنند. این 5گروه عبارتند از: 1- مرد و زن پیر که روزه گرفتن برای آنها مشقت دارد. 2- کسی که مبتلا به بیماری استسقاست، یعنی زیاد تشنه می شود و روزه برای او مشقت دارد. 3- زن باردار که وضع حمل او نزدیک است و روزه برای حملش ضرر دارد. 4- زن شیرده که شیر او کم است و روزه برای بچه ای که شیر می دهد ضرر دارد. 5- فرد بیمار که روزه برای او ضرر دارد و بیماری او تا ماه رمضان سال بعد ادامه پیدا کند. اما اینکه می گویند کفاره تأخیر و فدیه، یک مد طعام است، یعنی دقیقا چقدر باید کفاره داد؟ یک مد از نظر شرعی یعنی 750گرم یا 10سیر. طعام هم در فقه به گندم، آرد، نان، جو، خرما و مانند آن اطلاق می شود.