به مناسبت روز ادبیات کودک و نوجوان/ برای بچه ها هر کتابی نخریم/کتاب های سطحی چه آسیبی به کودکان میزنند؟

بعضی از نویسندگان کتاب های کودک و نوجوان به جای سادگی به سطحی نگری روی آورده اند و این موضوع موجب نگرانی است

در چند سال اخیر، تبلیغات بسیاری برای بالا بردن میزان مطالعه خانواده ها انجام شده و خوشبختانه با مسجل شدن ارزش کتاب و مطالعه برای خانواده ها، والدین حتی اگر خود علاقه ای به مطالعه ندارند، فرزندان خود را علاقه مند به این محصول فرهنگی می کنند. از این رو شاید کتاب کودک و نوجوان بیشتر از هر کتابی در هر رده سنی در سبد خرید خانواده ها قرار گرفته است. اما متأسفانه در این میان عده ای تنها به بعد سودآوری این محصول فرهنگی توجه کرده و با انتشار کتاب های نازل از توجه مردم به خرید کتاب برای کودکانشان سوء استفاده می کنند. کتاب هایی با موضوعاتی پیش پا افتاده، سطح پایین با کلمات و عبارات نادرست که به ذهن و روان کودک آسیب می رسانند. هر چند عده ای مخالف آموزش در ادبیات هستند اما کودکان نیاز به آموزش دارند و این آموزش باید در جای جای زندگی آن ها گنجانده شود که بی شک مطالعه از مهم ترین بخش های زندگی یک کودک است.

حتی قصه های عامیانه ایرانی هم در این آشفته بازار انتشار و سودآوری از کتاب های کودک بی نصیب نبوده اند. قصه هایی که آگاهانه یا ناآگاهانه فرهنگ ایرانی را نشانه گرفته اند. خاله سوسکه ای که در عصر اینترنت و بی شوهری! زندگی می کند از آن جمله است.

محمد میرکیانی نویسنده کودک در این باره می گوید: «اینکه عده ای که با ادبیات آشنا نیستند و برای جاذبه و ایجاد کشش در داستان به سمت فضاهایی می روند که اصلا مناسب گروه سنی کودک و نوجوان نیست، باعث نگرانی است. بدگویی، زشت گویی و ناپسندگویی جایی در ادبیات کودک ندارد حتی اگر به بهانه شخصیت پردازی برای کودکان یا شناخت جایگاه یک کاراکتر در رمان باشد و به همین علت است که نوشتن برای کودک و نوجوان کار دشواری است چرا که شما باید تمام ابعاد و ویژگی های موجود روحی روانی کودک و نوجوان را در نظر بگیرید. مطلب ساده به معنی مطلب سطحی و آسیب رسان نیست. یک مطلب ممکن است در عین سادگی عمیق و پربار باشد. بعضی در نگارش برای کودکان و نوجوانان به جای سادگی رو به سطحی نگری آورده اند و این آسیب می رساند.»

در این مشکل فرهنگی به وجود آمده نمی توان یک عامل را مقصر دانست. خانواده، نویسندگان و ناشران کودک و هیأت نظارت بر کتاب کودک همگی در به وجود آمدن این معضل نقش دارند.

خانواده ها باید در هنگام خرید یک کتاب دقت بسیاری داشته باشند و کتابی را به صرف داشتن ظاهر و یا عنوان جذاب خریداری نکنند. همان طور که کتاب های خوب بزرگسال را با شناخت تهیه می کنیم، باید این حساسیت در خرید کتاب کودک و نوجوان نیز وجود داشته باشد.

میرکیانی خانواده را مهم ترین عامل در گسترش تعداد کتاب های ضعیف می داند و می گوید: «خانواده نباید هر اثری که شکل و عنوان کودک و نوجوان داشت را تهیه کنند. بلکه باید نویسنده و ناشر را بشناسند و این کار با جستجو در اینترنت به راحتی امکان پذیر است. باید قبل از خرید کتاب درباره نویسنده تحقیق کنند که آیا او ادبیات کودک را می شناسد و با حوزه کاری خود آشناست؟ همان طور که حاضر نیستیم فرزندمان را هر رستورانی ببریم، هر چند اگر کیفیت یک وعده غذا خوب نباشد تأثیرش همان روز است؛ هر کتابی را هم نباید در دسترس کودکمان قرار دهیم. کتاب محصول فرهنگی و غذای روح است. اگر روح فرزند آسیب ببیند در بزرگسالی چطور این مشکل را درمان کنیم؟»

واضح است که عملکرد هیأت نظارت بر کتاب در این زمینه بسیار مهم است و این نشان دهنده لزوم به کارگیری بیشتر ضابطه ها و قوانین جدی تر در این حوزه است. قطعا نوع ممیزی در کتاب کودک با کتاب های بزرگسال فرق می کند، بنابراین این گروه علاوه بر داشتن اعضای کارشناس کودک، باید دقت و اهتمام بیشتری بر این موضوع داشته باشند و تولیدات کودک و نوجوان به حال خود رها نشود.

همانطور که گفتیم؛ نویسندگان کتاب کودک هم در این مسئله بسیار مورد اهمیت هستند. میرکیانی خود را امانت دار می داند و در رابطه با وظایف نویسندگان بیان می کند: « به عنوان نویسنده کتاب کودک و نوجوان باید توجه داشته باشیم که فرزندان این سرزمین امانت در دست ما هستند. این امانت نباید آسیب ببیند. نویسندگان اجازه ندارند به صرف اینکه مخاطب نمی تواند از خود دفاع کند، هر اثری را در خدمت او بگذارند. ما مسئول و پاسخگو هستیم.»

تعدادی از ناشران کتاب کودک نیز بدون توجه به روح و روان فرزندان این مرز و بوم، تنها به علت سودآوری به اشخاصی که در این زمینه دانش کافی ندارند اعتماد کرده و با دادن مبلغ ناچیزی اثر شخص را از آن خود کرده و اقدام به انتشار آن به هر شکلی که می خواهند می کنند.

به طور کلی؛ بحث کتاب کودک و نوجوان، مسئله ای نیست که بتوان آن را ساده گرفت و از آن گذشت. ادبیات کودک، پایه و ستونی برای ادبیات بزرگسال ایران است. بهتر است با همت و دقت همگانی هر چه بیشتر در محکم کردن ستون های ادبی کشور کوشا باشیم.

گزارش از فریده قهرمانی

باشگاه خبرنگاران جوان