«لنج سازی» رو به زوال می رود!

ساخت وبلاگ
لنج سازی رو به زوال می رود

زیبایی کار لنج سازان هرمزگانی از آنجا بیشتر نمایان می شود که بدون رسم الخط و نقشه از صفر تا صد لنج های عظیم را در طول یک تا دو سال می سازند و با آسودگی خاطر آن را با هدف بهره مندی در بخش اقتصادی در طول سال های بلند, به آب می اندازند هنر صنعت لنج سازی که از صدها سال پیش در هرمزگان مرسوم بوده این روزها فراموش شده است و کویت و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس به دنبال مصادره آن هستند مکتوب زیر مقاله ای در باب هنر لنج سازی در جنوب ایران است و روند رو به زوال آن را بررسی می کند در ادامه بیشتر بخوانید

اینجا استان هرمزگان است، در شمال خلیج فارس و دریای عمان با مردمانی هنرمند که صنایع دستی و هنرهای ماندگاری در تاریخ به نام خود ثبت کرده اند. مردم این استان در ساخت شناورهای لنج به عنوان یادگار نیاکان خود تبحر خاصی دارند و تلاش می کنند تا نام و یاد این هنر اصیل همچنان باقی بماند.

زیبایی کار لنج سازان هرمزگانی از آنجا بیشتر نمایان می شود که بدون رسم الخط و نقشه از صفر تا صد لنج های عظیم را در طول یک تا دو سال می سازند و با آسودگی خاطر آن را با هدف بهره مندی در بخش اقتصادی در طول سال های بلند، به آب می اندازند. هنر- صنعت «لنج سازی» که از صدها سال پیش در هرمزگان مرسوم بوده این روزها فراموش شده است و کویت و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس به دنبال مصادره آن هستند.

لنج سازی از سالیان دور به عنوان یک پیشه در روستاهای استان هرمزگان سینه به سینه از پدر به پسر به ارث رسیده و صنعت لنج سازی در این استان از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

اسناد تاریخی نشان دهنده آن است که کشتی رانی در ایران و استان های جنوبی به خصوص هرمزگان سابقه چند هزارساله دارد. منطقه هرمزگان به خصوص بندرلنگه یا همان (گوگانا) و بندر کنگ یا همان (کنگو) در دوران هخامنشیان از مراکز عمده لنج سازی

در خلیج فارس بوده اند.

*لنج های هرمزگانی در نیروی دریایی هخامنشی

شاهان هخامنشی برای راه اندازی نیروی دریایی و ساختن ناوگان دریایی خود از استادان منطقه استفاده می کردند، در کنار بندر کنگ و بندرلنگه، بندر تاریخی لافت نیز از مراکز عمده لنج سازی در هرمزگان باستان

بوده است.

تا همین نیم قرن پیش بهترین استادان لنج ساز که برای تعمیر یا هوشار (ساختن) لنج به سورو می آمدند، از جزیره قشم به خصوص روستای «پی پشت» بودند.تا چند دهه پیش کار ۸۰ درصد مردم «پی پشت» لنج سازی و این هنر از نسلی به نسل دیگر رسیده بود. همه استادان پی پشتی معتقدند که آبا و اجدادشان صدها یا هزاران سال است که

به این کار مشغول اند.

همین داستان درباره مردم «کنگ» نیز صادق است، در منابع عربی به تاریخ لنج سازی به خصوص لنج های بزرگ بوم و بغله، اشاره شده است که استادان لنج ساز از شمال خلیج فارس به خصوص کنگ و لنجه (لنگه) به اینجا آمده و لنج سازی را رواج داده اند.

در هرمزگان چندان توجهی به هنر قدیمی و مهم لنج سازی نمی شود و حتی کسی در پی نوشتن تاریخ این صنعت مهم بومی نبوده است. اکنون «لنج بوم» به عنوان نشانی از دریانوردی و تاریخ دیگر کشورها شناخته شده است، به طوری که آنها و به خصوص کشور کویت این هنر- صنعت را از افتخارات خویش می دانند اما در هرمزگان چندان توجهی به این هنر قدیمی و مهم نمی شود و حتی کسی در پی نوشتن تاریخ این صنعت مهم بومی نبوده است.

دریانوردی ایرانیان، تشکیل نیروی دریایی هخامنشیان، عبور از دریاها و تجارت و دریانوردی در دریای خلیج فارس و اقیانوس هند، بدون تلاش لنج سازان کنگی، لنگه ای، لافتی و پی پشتی، امکان نداشت.

مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری هرمزگان لنج سازی را به عنوان یکی از مهم ترین، بزرگ ترین و اقتصادی ترین مصداق های صنایع دستی در دنیا نام می برد و می گوید: روش ساخت لنج و شیوه دریانوردی بادبانی ایرانیان در یونسکو به عنوان اثر ناملموس ثبت جهانی شده است.

*ثبت جهانی صنعت لنج سازی در یونسکو

محسن ضیایی با اشاره به هنر صنعت لنج سازی در بندرکنگ، بندرلنگه، پارسیان و جزیره قشم، می گوید: مردم بومی استان هرمزگان همچنان با همان روش سنتی به طراحی، ساخت و هدایت لنج های چوبی در دریا می پردازند و در حقیقت می توان لنج هایی که در حال حاضر در این استان ساخته می شود را آخرین بازماندگان این نمونه ها

به حساب آورد.

ضیایی با بیان اینکه صنعت لنج سازی استان هرمزگان ثبت ملی و جهانی شده است، می افزاید: اجازه جعل این صنعت ماندگار و کهن مردم استان هرمزگان را به کشورهای همسایه ندادیم، درحالی که کویت تلاش زیادی برای ثبت این هنر به نام خودش را داشت.

مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری هرمزگان به ظرفیت های گردشگری این هنر- صنعت اشاره می کند و می افزاید: گردشگرانی که به استان هرمزگان سفر می کنند، در شهرها و روستاهای غربی استان شاهد کارگاه های سنتی لنج سازی هستند.

وی ادامه می دهد: در مسیر ساحلی شهرهای بندرکنگ و بندرلنگه لنج های بزرگ دست سازی وجود دارد که با دست های مردمان این منطقه ساخته شده اند و می توانند سال ها در دریاها رفت وآمد کنند.

در سال های اخیر تلاش شده است تا از این صنعت حمایت های معنوی شود و نمونه های فعلی در موزه ای روباز در کنار ساحل نگهداری شود و در معرض دید گردشگران قرار بگیرد.

*موزه لنج در هرمزگان

در سال های اخیر این عرصه با مشکلاتی مواجه شده است و به گفته ضیایی، فعال شدن صنایع بزرگ و کوچک شناورسازی در استان هرمزگان، لنج سازی را دچار رکود

کرده است.

به گفت? او، امروز باید از لنج سازی به عنوان یکی از صنایع بزرگ دستی و منحصربه فرد یاد کرد که بدون نقشه و رسم الخط ساخته می شود و می تواند مانند شناورهایی که توسط متخصصان و با نقشه های فنی زیادی ساخته می شوند ، رقابت کند.

مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری هرمزگان می گوید: شرکت تعاونی توسعه روستایی گوران که با هدف حفظ و احیای روش های لنج سازی و دریانوردی سنتی قشم در این روستا تأسیس شده است، با مشارکت اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری منطقه آزاد قشم و پژوهشگران فعال در برنامه سازمان همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا) از طریق طراحی و ساخت بزرگ ترین موزه باز لنج سازی و دریانوردی ایران در روستای گوران ضمن حفظ، احیا و آموزش این هنر- صنعت سنتی، یکی از زیباترین و جذاب ترین جاذبه های گردشگری دریایی را پیش روی گردشگران در روستای گوران

گذاشته است.

عیسی هدری هم که از وی به عنوان مهندس و استاد به آب انداختن لنج یاد می شود ، می گوید: لنج سازان جزیره قشم و استان هرمزگان این هنر و صنعت را از پدران خود به یادگار دارند و لنج سازی از گذشته های دور جزو مشاغل مردم این منطقه بوده است.

«لنج سازی» یک صنعت سودآور در گذشته بوده است که امروزه با روی کار آمدن شناورهای بزرگ و پیشرفت تکنولوژی صنعت «لنج سازی» به فراموشی سپرده شده است.صنعت لنج سازی دیگر سودآور نیست و دولت برای تقویت و احیا این صنعت باید

برنامه ریزی کند.

این فعال عرصه لنج سازی با یادآوری اینکه در گذشته تجار و دریانوردان ایرانی از لنج برای سفرهای طولانی استفاده می کردند، تصریح می کند: اگر به کتاب های تاریخی رجوع کنیم، از لنج تصاویر و متون زیادی به یادگار مانده است و خاطرات باقی مانده از تجار و دریانوردان قدیمی نشان می دهد که لنج یک شناور مطمئن در دریانوردی بوده و سفرهای طولانی با آن انجام می شده است.

وی یادآور می شود: لنج را می توان در دریانوردی های کوتاه مدت یا حتی برای گردشگری دریایی مورد استفاده قرار داد. کار صنعتگران «لنج سازی» در روستای گوران بی نظیر و از ویژگی های منحصربه فرد این

منطقه است. هرآنچه که لنج سازان این روستا برای ساخت این شناورها از آغاز تا پایان به کار می گیرند، جملگی براساس تجربه ای است که در ذهن آنان نقش بسته است و از هیچ طرح نقاشی شده ای بر روی کاغذ در ساخت این صنعت استفاده نمی کنند.

لنج ها انواع مختلفی شامل بوم، جالوود، سمبوک، سماچ، ترتری، کچی، منجی، کوتی، پاکستانی و… دارند اما همچنان محبوب ترین لنج ها در میان مردمان خلیج فارس «بوم» است.

در روزگاران قدیم که ابزارهای ساخت لنج بسیار ساده بود، تعداد ۳۰ نفر برای ساخت یک لنج فعالیت می کردند اما امروز بین ۱۰ تا ۱۵ نفر در این فرایند مشارکت دارند.بیشتر لنج سازان قشمی در ساخت بدنه لنج ها از چوب ساج استفاده می کنند که گران ترین چوب محسوب می شود و در این جزیره از آن به نام «چوب شاه» یاد می کنند که هر مترمکعب آن ۲۰ میلیون ریال است.

عده ای هم از چوب های «بالو» که از هند و افریقا وارد می شود بهره می برند. کّرت محلی جزیره قشم، کُنار هندی، کاکتوس، توت و چند چوب دیگر هم از چوب هایی هستند که در اسکلت بندی لنج ها به کار گرفته می شوند.به نظر می رسد این روزها «لنج سازی» به عنوان کار دشواری که درآمد چندانی ندارد کمتر مورد استقبال نسل جدید قرار می گیرد.

به همین دلیل است که کم کم، لنج های فایبرگلاس، که دوام کمتری دارند اما ارزان تر و آسان ترند جایگزین لنج های چوبی می شوند.

این امر موجب شده است که روزبه روز کارگاه های ساخت لنج های چوبی، جای خود را به کارگاه های تعمیر لنج دهند تا این میراث اصیل و کهن به رغم ثبت جهانی در مسیر فراموشی قرار گیرد.

مقالات بروز کشوری...
ما را در سایت مقالات بروز کشوری دنبال می کنید

برچسب : «لنج,سازی»,زوال, نویسنده : محمد رضا جوادیان maghale بازدید : 167 تاريخ : جمعه 3 شهريور 1396 ساعت: 13:03

خبرنامه