فضیلت های روز عرفه!

روز عرفه از روزهای پرفضیلتی است که زمینه و بستر مناسب برای بهره مندی هرچه بهتر از برکات الهی آماده است, انجام برخی اعمال در این زمان مشخص, موجب نزدیکی سازنده تر به خالق هستی و کسب خیرات دنیوی و اخروی بیشتر است مکتوب زیر مقاله ای است در باب روز عرفه از حجت الاسلام صادق گلزاده معاون فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب در ادامه بیشتر بخوانید

عرفه؛ هنگامه تضرع عاشقانه بندگان به درگاه الهی

نهم ذیحجه روز عرفه است؛ در این روز مسلمانان با خواندن دعای عرفه غبار غفلت را از قلب های خود می زدایند و از درگاه پروردگار متعال طلب عفو و آمرزش می کنند. این دعا مقدمه خودشناسی به شمار می رود و از نفس شروع و به عرفان ختم می شود.

عرفه؛ هنگامه تضرع عاشقانه بندگان به درگاه الهی

«خدایا تو خود را با لطف و مهربانی به من توصیف کرده‏ای پیش از پیدایش ناتوانی من، آیا آن 2 را از من دریغ ورزی پس از پدید آمدن ناتوانی‏ام، خدایا اگر زیبایی‏هایی از من نمایان شود، به فضل توست و تو را بر من منت بسیار است و اگر زشتی هایی از من ظاهر گردد، به عدل توست و تو را بر من حجت کامل است. خدایا چگونه مرا وا می‏نهی در صورتی که عهده‏دار من شده‏ای؟» (فرازهایی از دعای عرفه که امام حسین(ع) در صحرای عرفات به خواندن آن پرداخت)

سرزمین عرفات منطقه ای در جنوب شرق مکه محسوب می شود که زایران خانه خدا به دور از هر آلایشی و با هر نژاد و ملیتی که هستند، برای ادای بندگی خالصانه خود در نهم ذی الحجه در آن گام می گذارند و در این مکان پر از خلوص به راز و نیاز با خالق خویش می پردازند. تمام مسلمانان در سراسر دنیا در این روز دست به دعا بر می دارند و از پروردگار خود تقاضای بخشش و عفو می کنند.

دعای عرفه برای نخستین بار به وسیله امام حسین(ع) در مراسم حج خوانده شد که در مقدمه آن به شناخت خلقت انسان پرداخته می شود و در ادامه آن به مفاهیم والایی چون ستایش حق تعالی، راز آفرینش انسان، ناتوانی بشر از به جا آوردن شکر الهی و اعتراف به این که خدا تنها پناه و مامن برای انسان است، اشاره دارد.

«غسل، زیارت امام حسین(ع)، خواندن نماز، اعتراف و اقرار به گناهان و خواندن دعای عرفه» از جمله اعمالی هستند که انجام دادن آن برای این روز سفارش شده است.

بزرگان دین و ائمه اطهار(ع) همواره در مناسبت های خاص چون روز عرفه و شب های قدر بر توبه، استغفار و راز و نیاز بیشتر تاکید کرده اند. امیر مومنان(ع) درباره راز وقوف در عرفات فرمودند: «عرفات، خارج از مرز حرم است و مهمان خدا باید بیرون دروازه، آن قدر تضرع کند تا لایق ورود به حرم شود».

دعای عرفه به عنوان واسطه ای برای شناخت بهتر خدای متعال به شمار می رود، در واقع زمانی می توانیم از عمق وجود دعا کنیم که ابتدای امر، خود، سپس خدا و پس از آن ارتباط میان مخلوق و خالق را به درستی بشناسیم. عرفه یک عید اسلامی محسوب می شود و برای مسلمانان و شیعیان یک روز خاص و آنچه در این روز به آن بسیار تاکید شده انجام دادن عبادت های مختلف است. در روایت ها می خوانیم که امام حسین(ع) بعد از ظهر روز عرفه به همراه فرزندان خود و جمعی از اصحاب خویش از خیمه ها بیرون آمدند و رو به دامن کوه رحمت حرکت کردند. سیدالشهداء(ع) در طرف چپ کوه رو به کعبه گردهمایی تشکیل دادند که موضوع آن شناخت و سازندگی بود، این همایش تنها جنبه علمی و معرفتی نداشت بلکه شناخت توأم با سازندگی، عمل، تزکیه و خودسازی به شمار می رفت.

انسان کمال گرا در چنین روزی به واسطه دعای امام حسین (ع) به شناخت خدا و صفات الهی، خود، جهان، آخرت، پیامبران می رسد و به خودسازی می پردازد. در فرازی از این دعا آمده است؛ «اگر خدا مهربان است تو هم مهربان باش، اگر خدا عفو دارد تو هم عفو داشته باش، اگر خدای متعال روزی به دیگران می دهد تو هم خیرت به بقیه برسد.»

بایستی برای درک پیام اصلی دعای عرفه در هنگام خواندن آن تلاش کرد تا معارف اصلی از این دعا استخراج شود. یکی از مهمترین راه های آن، درک بزرگی پررودگار عالمیان از راه دعاهایی همچون دعای عرفه است. در واقع باید خدا را آنگونه که هست و از راه امامت شناخت. یکی از مهمترین ویژگی های دعای عرفه امکان آموختن بحث های متعدد از آن محسوب می شود، از جمله مسایلی همچون خداشناسی، امام شناسی و نکته های اخلاقی که این موضوع ها ویژه شیعیان نیست و فراتر از یک زمان، مکان و یک جامعه خاص است، در واقع همه افراد بشر با اعتقاد به خدای متعال می توانند از این نعمت ها بهره مند شوند.

دعاهای دیگری نیز برای این روز از طرف دیگر ائمه اطهار(ع) مانند نیایش امام سجاد(ع) وجود دارد که در مفاتیح الجنان نیز مشاهده می شود. البته باید تلاش کرد در این روز برای عبادت و خشوع بر درگاه خداوند هر دعایی که در دیگر روزها نیز بر آن تاکید شده است، خوانده شود. در واقع دعاها و زیارت های گوناگون به تمام روزها و نه یک روز خاص تعلق دارند زیرا در ارتباط با شناخت و عبادت پروردگار هستند. در ارتباط با روز عرفه، امام حسین(ع) سخن نخست را با دعای عرفه می زند و از حج وارد جهاد می شود. ذی الحجه آخرین ماه قمری است و محرم نخستین آن و سیدالشهداء(ع) میان این 2 ماه به نوعی پیوند برقرار می سازد. عرفان هم در حج و هم در محرم تجلی پیدا می یابد. در واقع امام سوم شیعیان(ع) مامور می شود، دعای طولانی عرفه را بخواند تا «عرفه نفسه» را در برابر «عرفه رب» قرار دهد.

از این دعا می توان برای اصلاح جامعه و فرهنگ سازی در زمینه های مختلف بهره برد، همه جوامع نیاز به یک فرهنگ اصیل و پاک به عنوان الگو دارند و چنین دعاهایی در این زمینه نیز پربرکت هستند، پس شایسته است تا مفاهیم این دعا استخراج و به عنوان فرهنگ در جامعه استفاده شود. اگر در ترجمه این دعا تامل داشته باشیم، از مضامین عالی آن دچار شگفتی خواهیم شد. حالت دعا خواندن امام حسین(ع) امامی که نماد شهادت و ایثار به شمار می رود، نیز در عرفه جالب است؛ ایشان این دعا را در آن گرمای طاقت فرسا در حالت ایستاده با حالت خاصی می خواند. بنابراین دعای عرفه از عرفان نفس شروع و به عرفان خدا ختم می شود. هر شخصی که خود را نشناسد، خدا را نیز نخواهد شناخت. انسان وقتی بنده شد، این مقدمه ای می شود بر رسالت پیامبر(ص)، بنابراین شخص در فرازهای بعدی دعا می گوید؛ «اشهد أن لا اله الله.» در عرفه با هر اظهار خشوعی در برابر پروردگار، لحظه به لحظه کوچک می شویم و با نسیمی به معراج می رویم که این معجزه روز عرفه است.

دعا یک فرصت استثنایی و بزرگترین توصیه خدای متعال در قرآن کریم به انسان است. باید از هر شرایطی برای ارتباط با پروردگار و دعا استفاده کرد. یکی از موقعیت های سریع اجابت دعا، پدر و مادر هستند که اثر بسیار مهمی در این مهم دارند و این راه را پیامبر اکرم(ص) به مسلمانان آموختند. آن زمان که جوانی آمد و درخواست دعایی از ایشان کرد. حضرت محمد(ص) فرمودند: «برو از مادرت بخواه برایت دعا کند.» گفت مادرم فوت کرده است. فرمود بر سر مزار وی برو و بخواه برایت دعا کند. این نشان از بزرگی پروردگار در استجابت دعا دارد که آن را پیامبر(ص) به ما می دهد که دعای فردی که بر گردن شما حق دارد، به اجابت نزدیک تر است.