تمایل روسیه به برقراری آتش بس در مرکز سوریه-بخش دوم و پایانی

مکتوب زیر یادداشت کیووک میرزایان ,تحلیل گر, استاد علوم سیاسی دانشگاه اقتصاد مسکو در باب ارزیابی نقش روسیه در حل بحران سوریه است در ادامه بیشتر بخوانید

فروکش نسبی بحران سوریه برپایه مقاومت ملی و نظامی این کشور با برخورداری از همکاری های ضدتروریستی ایران و روسیه که از اوایل سال ۹۵ آغاز شده، همچنین توانسته به عراق در مبارزه علیه تروریسم کمک کند. به گزارش ایرنا، ایران و روسیه با احساس مسئولیت در قبال کشورهای منطقه برای جلوگیری از اجرای توطئه های غرب به پیشگامی آمریکا و با همراهی برخی کشورهای عربی تلاش می کنند و امروز سوریه و عراق میدان اصلی همکاری های منطقه ای تهران و مسکو در قالب دوجانبه و چندجانبه تبدیل شده است .میخاییل الکساندروف کارشناس ارشد مرکز تحقیقات سیاسی-نظامی دانشگاه روابط بین الملل مسکو تاکید کرده است: همکاری تهران و مسکو در تامین ثبات سوریه و تقویت دولت مرکزی برای مبارزه با تروریست ها نقش مهمی داشته است.

وی در تارنمای روسی «پراودا رو» نوشت: سوریه امروز ثبات نسبی یافته و میزبانی از نمایشگاه بین المللی محصولات صنعتی با شرکت ۴۲ کشور دوست در دمشق نیز بهترین گواه این امر است که آمریکا و دشمنان دیگر سوری ها نمی توانند نقشه های خود را برای سرنگونی حکومت بشار اسد تحقق بخشند. به نوشته آلکساندروف، اگر عراق نیز به ائتلاف ایران و روسیه وسوریه ملحق شود، به احتمال زیاد ترکیه نیز تشویق به این کار می شود.به نوشته وی، ترکیه در زمان حاضر با اتحادیه اروپا نیز روابط پرتنشی دارد، اما با روسیه مناسبات خود را بهبود بخشیده است.روزنامه نزاویسیمایا گازتا نیز به گسترش همکاری های ایران با سوریه و عراق در سال های اخیر اشاره کرده و نوشته که این مشارکت جمعی عامل مهمی در تحولات منطقه ای با نقش تاثیرگذار در فرآیندهای سیاسی است. ونیامین پوپوف مدیر مرکز مشارکت تمدن های انستیتوی مطالعات بین المللی دانشگاه دولتی مسکو در این باره تاکید کرده است: محور تهران – بغداد – دمشق در حال تحکیم پایه های خود است و کشورهای عضو این ائتلاف منطقه ای مصرانه برای جذب لبنان تلاش می کنند. وی در ادامه نیز به روابط خوب روسیه با ایران، سوریه و عراق به عنوان عامل تقویت کننده همکاری های اعضای این ائتلاف برای مقابله با دسیسه های غربی در خاورمیانه اشاره کرده است. از سوی دیگر ایران، روسیه و ترکیه در چند ماه اخیر با برگزاری پنج دور مذاکرات سوری در آستانه پایتخت قزاقستان، وحدت خود را برای برقراری ثبات در خاورمیانه به ویژه کشور سوریه اثبات کردند. مذاکرات آستانه که راهبرد آن دی ماه سال گذشته در نشست مشترک وزیران امور خارجه ایران، روسیه و ترکیه در مسکو اعلام شد، رویداد همگرایی سه کشور برای کاهش دامنه درگیری ها، توافق جمعی مبارزه با تروریسم و همچنین برقراری آتش بس فراگیر در سوریه (از ۱۰ دی ماه ۹۵) را در پی داشت که در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل نیز تائید شده است. ایران، روسیه و ترکیه ۱۴ اردیبهشت در چهارمین دور مذاکرات آستانه، تفاهم نامه ایجاد مناطق امن را در سوریه امضا کردند که در برگیرنده مناطقی در استان های ادلب، بخش هایی از حمص، غوطه شرقی، درعا و قنیطره با هدف کاهش خشونت ها است.

بخش عمده این توافق به اجرا در آمده و مناطق امن در حمص، غوطه شرقی، درعا و قنیطره ایجاد شده و در ادلب هم در نشست آتی نشست ایران، روسیه و ترکیه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.وزارت خارجه روسیه به تازگی در بیانیه ای در این مورد اعلام کرد که مسکو به همراه تهران و آنکارا به عنوان طرف های ضامن و حامی مذاکرات سوری آستانه و اردن، آمریکا و سازمان ملل به عنوان ناظر و دولت سوریه و معارضان مسلح شرکت کننده در توافق آتش بس، مقدمات دور ششم مذاکرات سوری آستانه را فراهم می کنند.مذاکرات آستانه نمونه موفقی از همکاری های ایران، روسیه و ترکیه بود و با مشارکت کشورهای منطقه همچون عراق می تواند ثمرات بسیار مهمی درپی داشته باشد و ثبات و امنیت را برای منطقه خاورمیانه به ارمغان آورد. در این حال، سفر سرلشگر باقری، رییس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران را به ترکیه می توان از ابعاد گوناگون دارای اهمیت تلقی کرد. امیرحسین رجبی معمار در ایرنا نوشت:دیدار وی با ریس ستاد مشترک ارتش، وزیر دفاع و رییس جمهور ترکیه، نشان می دهد که روابط سیاسی و نظامی دو کشور بیش از پیش افزایش یافته و افق های نوینی در این رابطه پدیدار خواهد شد. این دیدار که اولین از نوع خود و آن هم پس از دهه ها به شمار می رود در شرایط کنونی منطقه ی خاورمیانه و تحولات شتابان به ویژه در دو کشور عراق و سوریه نشان دهنده ی نگاه خاص دو کشور به شرایط یاد شده و عزم آن ها در مدیریت و پایان بخشیدن به بحران های منطقه ای پس از انقلاب های کشورهای عربی است. از مهم ترین دلایل این سفر می توان به اوضاع شمال سوریه، وضعیت منطقه پس از بحران روابط کشور های عربی با قطر و هم چنین روابط دو جانبه و مسایلی از قبیل ساخت دیوار مرزی میان دو کشور و تحرکات گروه های تروریستی در مرزها اشاره کرد.

شمال سوریه و آینده ی نیروهای کردی

اوضاع در شمال سوریه به هیچ روی هماهنگ با نگرانی ها و خواسته های آنکارا پیش نمی رود. از یک سو همکاری گسترده ی ایالات متحده آمریکا با نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کرد ها و از سوی دیگر پیشرفت تدریجی این نیروها به سمت رقه دغدغه های مهم امنیتی برای رهبران ترکیه پدید آورده اند. شکست داعش، جبهه النصره و احرار الشام و تثبیت هر چه بیشتر موقعیت دولت قانونی سوریه، ترکیه را از دو سو تحت فشار قرار داده است .پس از گذشت شش سال از بحران و جنگ داخلی در سوریه، آنکارا نه تنها توفیقی در سرنگونی دولت دمشق پیدا نکرد بلکه با امکان شکل گیری اقلیمی کردی شبیه به آنچه در شمال عراق وجود دارد روبرو شده است. در چنین شرایطی گرفتن کمک از تهران و در خواست از ایران برای به کار گرفتن نفوذ خود در سوریه جهت کاهش نگرانی ترکیه اهمیت بسزایی پیدا می کند. سخنان تند اردوغان علیه نیروهای گریز از مرکز در شمال سوریه و درگیری نیروهای ارتش ترکیه با آنان در روزهای اخیر بیانگر ژرفای نگرانی رهبران ترکیه است.

بحران قطر و همسویی ایران و ترکیه

قطع رابطه ناگهانی چهار کشور عربستان، امارات متحده عربی، مصر و بحرین با قطر و پیامد ها و مسایل پیش آمده سبب شد تا هم ایران و هم ترکیه از قطر در برابر چهار کشور یاد شده پشتیبانی کنند. البته هم تهران و هم آنکارا دلایل ویژه خود را برای این کار داشتند و در اصطلاح از ظن خود یار قطر شده بودند اما از آن جا که رهبران عربستان به عنوان اصلی ترین طرف دعوا با قطر کاهش روابط دوحه با ایران و بستن پایگاه نظامی ترکیه در این کشور را از جمله اصلی ترین پیش شرط های کاهش تنش با قطر اعلام کرد، خواه و ناخواه ایران و ترکیه دارای منافع مشترک شدند. دعوت رسمی از رییس ستاد کل نیروهای مسلح ایران که نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی رخ می دهد، با آگاهی از تنش میان دو کشور ایران و عربستان نشان از پدیداری دگرگونی هایی هر چند نسبی و تدریجی در رویکرد ترکیه در قبال آینده ی منطقه دارد.توجه به این نکته هم خالی از لطف نخواهد بود که حضور نظامی ترکیه در کشور قطر، در نزدیکی مرزهای ایران و نقطه ای راهبردی چون خلیج فارس نمی تواند با نادیده انگاشتن منافع ایران همراه باشد. افزایش شمار نیروها و جنگ افزار های مستقر در پایگاه نظامیان ترکیه در قطر که پس از بالا گرفتن بحران رخ داده است دارای پیامد های سیاسی و امنیتی خاصی برای منطقه خواهد بود.

دیوار مرزی، گروه های تروریستی و قاچاق

تحرکات گروه های تروریستی در مرز های مشترک دو کشور و همچنین مساله ی قاچاق از دیگر محور های مورد بررسی در این سفر می باشد. با توجه به حضور فرمانده ی مرزبانی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران باید انتظار داشت که مباحثی پیرامون ساخت دیوار مرزی که به دست کشور ترکیه در حال انجام است نیز مطرح شود.کنترل و مدیریت رفت و آمد در مرزهای دو کشور بسیار حایز اهمیت بوده و در تامین امنیت دو سوی مرز نقش بی بدیلی ایفا می کند. برخورد موثر با گروه های تروریستی و پیشگیری از انجام اقدامات خرابکارانه ی آن ها نیازمند هماهنگی های دقیق، پیوسته و حرفه ای از سوی ایران و ترکیه است.در نهایت می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که چنین سفری در برهه زمانی کنونی نشان دهنده تغییر نگاه آنکارا در پی دگرگونی شرایط میدانی و سیاسی در منطقه و به ویژه سوریه و عراق است. آزادسازی موصل، آمادگی نیروهای عراقی برای آزادی تلعفر، رسیدن نیروهای سوری و عراقی به مرز مشترک دو کشور، فراهم آمدن مقدمات آزادسازی رقه و شکست نیروهای تکفیری در منطقه که روزگاری به ابزاری نیرومند در دست ترکیه و دیگر کشورهای محور غربی و عربی برای تضعیف جبهه ی مقاومت تبدیل شده بودند، همه و همه مقامات ترکیه را وادار به تجدید نظری هرچند تدریجی در رویکرد خود کرده است.می توان گفت که آنکارا با حقایقی روبروست که توان دگرگون کردن آن ها را نداشته و اوضاع به گونه ی برگشت ناپذیری به زیان این کشور پیش رفته است. در این شرایط ترکیه تلاش می کند تا با رایزنی با ایران بتواند زیان های ناشی از پیگیری سیاست های ناکارآمد خود را در منطقه به کم ترین حد ممکن کاهش داده و خود را بازسازی کند. البته نباید هم گمان برد که ترکیه از اهداف و برنامه های خود برای آینده ی نظم سیاسی و امنیتی منطقه چشم پوشی کرده است چرا که پس از هزینه های بسیار مادی و معنوی مردمان خاورمیانه در این چند سال، کم کم می شود سیمای آینده ی منطقه و شطرنج سیاسی آن را در افق دید.

از طرفی،نویسنده و تحلیلگر مشهور جهان عرب برگزاری نمایشگاه بین المللی دمشق را گواه نزدیک بودن پایان جنگ علیه سوریه و شکست مفتضحانه طرح سرنگونی نظام این کشور و سیلی به اتحادیه عرب دانست. عبدالباری عطوان نویسنده و تحلیلگر مشهور جهان عرب در مقاله خود در روزنامه رای الیوم نوشت: نمایشگاه بین المللی دمشق روز پنجشنبه با مشارکت ۴۳ کشور عرب و غیر عرب و در صدر آنها روسیه، چین، ایران، ونزوئلا، عراق و هند و نیز شرکت های ۲۰ کشوری که روابط خود با سوریه را قطع کردند – از جمله فرانسه، انگلیس و آلمان- آغاز بکار کرد. وی افزود: برگزاری نمایشگاه نشانه مهم تغییری بزرگ در فضای فرهنگی و اقتصادی در کنار فضای سیاسی و نیز کاهش ترس و نگرانی و نزدیک بودن پایان جنگ است. عطوان نوشت: منظورم از تغییر، سرعت فرایند بهبود اوضاع اقتصادی و فرهنگی سوریه بعد از شش سال جنگ و درگیری است.وی افزود: آنچه دست کم برای ما جالب توجه بود، مشارکت چندین کشور عربی در نمایشگاه نظیر مصر، سلطان نشین عمان، فلسطین، لبنان، سودان، یمن، امارات، اردن، الجزایر و بحرین بود. یعنی نیمی از اعضای کشورهای عضو اتحادیه عرب در این نمایشگاه حضور دارند. این درحالی بود که همین اتحادیه عرب عضویت دولت سوریه در این اتحادیه را به حالت تعلیق درآورده است.اندک افرادی پنج یا شش سال پیش پیش بینی می کردند که هزاران سوری به نمایشگاه بین المللی دمشق و بلکه خود شهر دمشق پایتخت سوریه عزیمت کنند. این بدان معنا است که طرح سرنگون کردن نظام و گسستن دولت سوریه شکست بزرگی خورده است. برادران سوری حق دارند که جشن بگیرند و شاد باشند.سوریه به سرعت به ثبات و مرحله بازسازی نزدیک می شود و حضور بیش از ۱۵۰۰ بازرگان به عنوان میهمان نمایشگاه گواه خیلی چیزها است. بازرگانان و سرمایه گذاران برای حمام آفتاب و لذا بردن از آب و هوا به کشوری مثل سوریه نمی روند بلکه بدنبال فرصت های سرمایه گذاری و بستن قراردادهای تجاری و عمرانی هستند تا سود بزرگی کسب کنند. گام های آنها حساب شده است و بدنبال پول هستند. امروز تقریبا ۱۰ کشور در نمایشگاه بین المللی دمشق شرکت کردند و سال آینده حتما افزایش خواهند داشت زیرا سوریه گام های بلندتری به سمت بهبود خود برمی دارد. مخالفان دولت باروبنه را برای رفتن به دمشق می بندند و از توطئه تقسیم و گسستن سوریه صحبت می کنند و برخی دیگر از آنها بدنبال میانجیگری هستند که بازگشت آنها به آغوش دولت را مهیا کند. این تحولی بزرگ و سریع در صحنه سوریه است که همه ابرهای بدبینی را می برد و بر بازگشت سوریه به جایگاه طبیعی پیشرو خود تاکید می کند.عطوان تصریح کرد: یک سیاستمدار بزرگ مغربی که به طور تصادفی با وی در جریان سفرم به شهر طنجه مغرب ملاقات کردم، گفت که شما درباره قانون “جاستا” آمریکا درخصوص محاکمه کشورهای حامی تروریسم و پرداخت غرامت به قربانیان آمریکایی تروریسم زیاد می نویسید و آیا زمان آن نرسیده است که خواستار تدوین قانون “جاستا” عربی برای محاکمه کشورهای عربی شوید که با اصرار در جنگ ویرانگر و کشتار در سوریه سهیم بودند تا به ملت سوریه غرامت بپردازند.