تکاپوی ایران برای ایجاد جهانی امن

جمهوری اسلامی ایران همواره به عوان یک عنوان یک عضو پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای NPT همواره تولید, انباشت و کاربرد سلاح های کشتار جمعی را حرام و مردود دانسته و از هر فرصتی برای ایجاد جهانی امن بهره می گیرند همانند قطعنامه پیشنهادی کشور ما در خصوص خلع سلاح هسته ای که به تازگی در سازمان ملل تصویب شد پس از جنگ جهانی دوم و بکارگیری مکرر سلاح های کشتار جمعی, کشورهای جهان تصمیم گرفتند تا با اجماع و تدبیری سنجیده از تکرار رخدادی مشابه جلوگیری به عمل آورند به ویژه استفاده ایالات متحده از بمب های اتمی علیه دو شهر هیروشیما و ناکازاکی ژاپن که به خسارت های گسترده جانی و مالی این کشور انجامید, جهان را به فکر خلع سلاح هسته ای فرو برد در ادامه بیشتر بخوانید

با وجود قدمت نیم قرنی پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (ان.پی.تی) و عضویت نزدیک به 190 کشور جهان در آن اما افق خلع سلاح هسته ای همچنان محو است. در این میان ایران طی سال های گذشته تلاش های زیادی را برای اجرای مفاد ان.پی.تی انجام داده است.

همین چند روز پیش نمایندگان 112 کشور حاضر در کمیته خلع سلاح مجمع عمومی سازمان ملل متحد به طرح پیشنهادی ایران رای مثبت دادند؛ طرحی در ارتباط با موضوع خلع سلاح کامل که مورد استقبال بازیگران دارنده سلاح های هسته ای از جمله اروپا و آمریکا و ... قرار نگرفت. در نتیجه، 44 کشور به این قطعنامه پیشنهادی رای منفی و 15 کشور دیگر نیز به آن رای ممتنع دادند.

بر پایه این قطعنامه پیشنهادی از تمامی دول عضو پیمان ان.پی.تی درخواست می شد که به تعهدات مندرج در متن این پیمان نامه پایبند باشند. ضمن اینکه از دولت های دارای سلاح های هسته ای درخواست تسریع انجام تعهدات در خصوص انهدام کامل زرادخانه تسلیحات اتمی بر اساس اصول شفافیت، برگشت ناپذیری و نظارت بین المللی می شد.

** مفاد نادیده گرفته شده

تاکنون بارها اعضای «ان .پی .دی » برای بازنگری در اصول و رسیدن به جهان عاری از سلاح های هسته ای کنفرانس هایی را از جمله در سال های 1995، 2000، 2010 و 2015 برگزار کرده اند تا گام به گام به این هدف نزدیک تر شوند اما کشورهای قدرتمند و برخوردار از سلاح های هسته ای، مهمترین موانع موجود بر سر راه تحقق این هدف اند.

در این زمینه، نگاهی به چند ماده از متن پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای ضروری می نماید؛ موادی که متاسفانه برخی از اعضای پیمان از آن عدول کرده اند.

ماده یک ان.پی.تی به کشورهای برخوردار از سلاح های هسته ای اشاره دارد و در آن آمده است «هر دولت دارای تسلیحات هسته ای، در این پیمان متعهد می شود از انتقال هرگونه سلاح های هسته ای یا دیگر ابزارهای انفجار هسته ای یا دادن کنترل مستقیم یا غیر مستقیم سلاح ها یا ابزارهای انفجار هسته ای به دیگران خودداری کند.»

ماده 2 این پیمان نامه به اعضای فاقد این نوع تسلیحات اشاره و تاکید می کند که «هر دولت فاقد تسلیحات هسته ای در این پیمان متعهد می شود هیچ گونه سلاح هسته ای یا ابزارهای انفجار هسته ای و اعمال کنترل مستقیم یا غیر مستقیم بر چنین سلاح ها یا ابزارهایی را از هر منبع انتقال دهنده یا به هر نحو دیگری، دریافت نکند؛ به ساخت یا تلاش برای دستیابی به سلاح ها یا ابزارهای انفجار هسته ای مبادرت نورزد.»

برخی کشورها در هر دو دسته، این دو ماده پیمان نامه را نادیده گرفته اند که در نتیجه آن بر شمار سلاح های هسته ای و گستره کشورهای دارای این نوع سلاح ها افزوده شد.

از طرفی، برخی بازیگران بین المللی راه دستیابی به جنگ افزارهای هسته ای را عدم ورود به این پیمان دانستند و تاکنون نیز به ان.پی.تی ملحق نشده اند که هند، پاکستان و رژیم صهیونیستی از آن جمله اند. البته کره شمالی ابتدا به ان.پی.تی پیوست و بعد از مدتی برای توسعه فعالیت های هسته ای خود از آن خارج شد.

** فضای باز خارج از پیمان

با وجود گذشت نزدیک به 50 سال از زمان شکل گیری پیمان انتظار می رود که به تدریج شاهد خلع سلاح هسته ای کامل در جهان باشیم اما برخی از گزارش ها دست کم از وجود 15 هزار کلاهک هسته ای در این کره خاکی حکایت می کنند. همچنین تخمین زده می شود رژیم صهیونیستی بین 200 تا 300 عدد از کلاهک های مذکور را در اختیار داشته باشد.

مقامات رژیم صهیونیستی تاکنون از عضویت در ان.پی.تی خودداری کرده و در برابر خلع سلاح هسته ای به شدت مقاومت نشان داده اند، همان طور که قطعنامه پیشنهادی اخیر ایران نیز به مذاق آنان خوش نیامد.

در ضمن آنها به نمایندگان آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان ناظر این حوزه، اجازه ورود و بازرسی از تاسیسات نظامی و هسته ای خود را نمی دهند. افزون بر آن، مقامات تل آویو تا به امروز از پذیرش پروتکل الحاقی نیز طفره رفته تا از هر گونه نظارت و بازرسی مصون بمانند.

این در حالی است که بازیگری چون ایران با عضویت در پیمان ان.پی.تی، همکاری نزدیکی با آژانس بین المللی انرژی اتمی داشته و پروتکل الحاقی را نیز به صورت داوطلبانه اجرا می کند.

تهران به دلیل فعالیت های هسته ای صلح آمیز خود هرگز از بازرسی های آژانس نگرانی نداشته و بستر را برای ماموران این نهاد راستی آزما فراهم کرده است. سفر موفقیت آمیز چند روز پیش «یوکیا آمانو» مدیر کل این سازمان به تهران و تایید مجدد پایبندی ایران به برجام نمونه ای از این همکاری های نزدیک و سازنده بود.

از این رو می توان جمهوری اسلامی ایران را به عنوان عضوی پویا در میان اعضای ان.پی.تی دانست که از هر فرصتی برای خلع سلاح هسته ای چه در میان اعضای ان.پی.تی و چه بازیگران خارج از دایره پیمان، استفاده می کند.

انتظار می رود که کشورهای برخوردار از سلاح های هسته ای ماده 6 ان.پی.تی را برنامه راه خود قرار دهند؛ ماده ای که تاکید می کند «تمام همپیمانان متعهد می شوند، مذاکرات به منظور توقف مسابقه سلاح های هسته ای و خلع سلاح هسته ای و انعقاد پیمانی جهت خلع سلاح کامل و عام با مقررات دقیق و موثر را با حسن نیت و در اسرع وقت آغاز کنند.»