آفت کش ها چگونه وارد چرخه حیات می شوند؟

این روزها آفت کش مصرفی بالا و بی رویه پیدا کرده اند و مصرف کنندگان کمتر می دانند که هر چه بیشتر از آفت کش ها استفاده کنند آفات مقاوم تر می شوند و از سوی دیگر ناآگاهانه سم را در محیط طبیعی و زیست خود منتقل می کنند مکتوب زیر مطبلی در باب چگونگی ورود سموم و آفت کش ها به چرخه حیات و در نتیجه به بدن انسان می باشد در ادامه بیشتر بخوانید

کاربرد آفت کش ها در کشاورزی به منظور نابودی آفات از نیمه دوم قرن نوزدهم به طور گسترده آغاز شد، یعنی از زمانی که سوسک کلرادو در سراسر ایالات متحده به شدت طغیان کرد و به عنوان یک تهدید جدی و بزرگ برای اقتصاد این کشور شناخته شد. سرانجام مسئولان این کشور بر اساس یک تصمیم گیری بی سابقه به سمپاشی مزارع سیب زمینی با سم خطرناک ارسنیک پرداختند. از آن پس سموم آفت کش به چرخه حیات وارد شدند.

هر نوع ماده شیمیائی که برای کنترل آفات استفاده شود آفت کش (Pesticide ) نامیده می شوند. آفت ممکن است حشره، قارچ، علف هرز یا عوامل بیماری زا باشد بنابراین حشره کش ها، قارچ کش ها یا علف کش ها از انواع آفت کش ها به شمار می روند.

آلودگی آب ها یکی از آثار زیان بار سموم دفع آفات به شمار می رود. این آثار در رودخانه ها، دریاچه ها و سفره های آب زیرزمینی که در مجاورت اراضی کشاورزی واقع شده اند به وضوح دیده می شوند؛ چرا که استفاده مداوم و بی رویه از سموم شیمیایی در زمین های کشاورزی نزدیک به منابع آبی باعث می شود که باقیمانده های این سموم از طریق رواناب های به وجود آمده در اثر بارش باران به رودخانه ها، دریاچه ها و دریاها سرایت کنند و در نتیجه موجب آلودگی این آب ها شوند.

همچنین در زمین های مسطح و دارای شیب اندک که نفوذپذیری بالایی نسبت به آب دارند، این سموم پس از ترکیب با آب باران به سفره های آب زیرزمینی نفوذ می کنند که پیامدهای ناگوار زیستی جبران ناپذیری را به دنبال دارد. استفاده بی رویه از ترکیبات شیمیایی خطرناک نظیر حشره کش ها و علف کش ها سبب آلوده کردن آب های زیرزمینی و انتقال به بدن انسان می شود.

آلودگی آب از آن جهت دارای اهمیت است که بقایای سموم را به سرعت وارد چرخه زیستی می کند و در سطح وسیعی باعث مسمومیت جانداران می شود. هر ساله برای نابودی آفات کشاورزی، زمین های زراعی مورد سمپاشی توسط مواد شیمیایی قرار می گیرند. این مواد دارای عناصری هستند که در بیشتر مواقع باعث بروز سرطان و بیماری های ژنتیک در انسان و سایر جانوران می شوند و به همین دلیل است که یکی از عوامل کاهش جمعیت جانوران به شمار می رود.

این روزها آفت کش مصرفی بالا و بی رویه پیدا کرده اند و مصرف کنندگان کمتر می دانند که هر چه بیشتر از آفت کش ها استفاده کنند آفات مقاوم تر می شوند و از سوی دیگر ناآگاهانه سم را در محیط طبیعی و زیست خود منتقل می کنند.

بقایای سموم شیمیایی پس از آن که از راه های گوناگون وارد منابع آبی شدند در مدت زمان اندکی باعث تشکیل رسوبات پایدار می شوند. آلودگی آب به وسیله رسوبات بر جای مانده از مواد شیمیایی یکی از خطرناک ترین اشکال آلودگی در طبیعت به شمار می رود که بیشتر از نیمی از میزان رسوبات موجود در آب های مجاور زمین های کشاورزی در اثر استفاده از آفت کش ها تشکیل می شوند. این رسوبات غیر از این که آب را غیر قابل شرب می کنند باعث از بین رفتن جانوران و گیاهان آبزی می شوند. همچنین این رسوبات با تیره کردن و از بین بردن شفافیت آب از رسیدن نور کافی به گیاهان آبزی جلوگیری می کنند. سپس با ورود به بدن جانوران، اختلالات زیستی از جمله اختلال در تولید مثل را به وجود می آورند.

تالاب ها یکی از آسیب پذیرترین منابع آبی در برابر رسوبات شیمیایی به شمار می روند. تالاب هایی که در نزدیکی مزارع و شالیزارها واقع شده اند اغلب محل انباشت رسوبات شیمیایی حاصل از سموم دفع آفات هستند. این سموم از طریق رواناب هایی که درون تالاب سرازیر می شوند به صورت رسوباتی سنگین در بستر تالاب باقی می مانند و به دلیل محصور بودن و ساکن بودن آب تالاب به تدریج بر حجم آن ها افزوده می شود و غیر از این که بوی متعفنی را در تالاب تولید می کنند، باعث از بین رفتن آبزیان می شوند. نمونه این آلودگی را می توانیم در برخی از تالاب های ایران مشاهده کنیم. دریاچه ها نیز همچون تالاب ها از این نوع آلودگی بی نصیب نیستند.

رودخانه ها یکی دیگر از منابع آبی به شمار می روند که در معرض آلودگی ناشی از سموم دفع آفات قرار دارند. این سموم اغلب از طریق زهکشی های طبیعی وارد رودخانه می شوند. فسفات ها و نیترات ها از آلاینده هایی هستند که به وسیله هرزآب های کشاورزی به رودخانه ها تخلیه می شوند. این سموم غیر از این که زیستگاه رودخانه ها را به مخاطره می اندازند، سرانجام خود را به دریا می رسانند و یک فاجعه زیستی دیگر در آن جا به وجود می آورند. خطری که دریای خزر با آن رو به رو است و سالیانه مقادیر زیادی از بقایای سموم کشاورزی به این دریا سرازیر می شوند. بسیاری آفت کش ها یا متابولیت های حاصل از تجزیه آن ها در آب بسیار پایدار هستند، چنین دوامی از نظر زیست محیطی نامطلوب است.

سفیدرود یکی از آلوده ترین رودخانه های ایران به شمار می رود که بر اساس نتایج به دست آمده حدود ۸۰ درصد نیترات و فسفاتی که به دریای خزر می ریزد از طریق این رودخانه صورت می گیرد. همچنین بر اساس دومین گزارش وضعیت محیط زیست ایران، این رودخانه با تخلیه بیش از ۱۵ تن انواع حشره کش، آلوده ترین رودخانه ایرانی ساحل دریای خزر از نظر آلودگی سموم کشاورزی محسوب می شود.این مقدار آلودگی به دلیل وسعت بالای حوزه آبریز این رودخانه و نیز وجود کشتزارهای برنج در این حوزه است. سموم شیمیایی حاصل از آفت کش ها از طریق زهکش های طبیعی وارد رودخانه سفیدرود می شوند.سفیدرود به تنهایی بیش از ۵۰ درصد بار آلودگی تخلیه شده از سموم کشاورزی را در سواحل شمالی به خود اختصاص داده است و پس از آن به ترتیب رودخانه های آستارا، چالوس و بابل رود قرار دارند.

استفاده نادرست و بی رویه از کنترل کننده های آفات کشاورزی و حاصل خیزکننده های محیط های کشت کشاورزی و در نهایت وجود پسماند آن ها در محصولات باغی و زراعی، باعث بروز مشکلات زیست محیطی و بسیاری از بیماری ها و ناهنجاری های انسانی در جامعه می شود.بر اساس برآورد سازمان بهداشت جهانی، هر سال تعداد زیادی از افراد به طور ناآگاهانه در نتیجه استفاده انواع حشره کش ها مسموم می شوند که برخی از آنان جان خود را از دست می دهند.

ترکیبات شیمیایی آفت کش ها و علف کش ها در آب ها به صورت پایدار و بلند مدت باقی می مانند.

معمولاً از عناصر فلزی سنگین در ترکیبات این سموم استفاده می شود. این فلزات بیشتر شامل ارسنیک، سرب، جیوه، کادمیوم و غیره هستند که به مدت بسیار طولانی در آب ها به صورت رسوب باقی می مانند.

به عنوان مثال جیوه موجود در آب پس از ته نشین شدن باعث تشکیل رسوباتی می شود که به دلیل قابلیت انحلال پایین به مدت ۸۰ هزار سال باقی می ماند.استفاده ناآگاهانه، بی رویه و بیش از حد از سموم باعث بروز بیماری های خطرناکی مانند سرطان خون، سرطان های دستگاه گوارش، سرطان پروستات و سینه و سایر اختلالات فیزیولوژیکی در بدن انسان مانند بیماری های عصبی، تنفسی و پوستی، سقط جنین و نازایی می شود.

علائم عمومی مسمومیت های ناشی از در معرض قرار گرفتن با سموم می تواند افزایش ترشحات و بزاق دهان، انقباض برونش ها، اختلالات گوارشی، اسهال، استفراغ، لرزش، ضعف عضلانی، بی قراری، عدم تعادل، تشنج، تیرگی دید، تب، اختلال در تکلم، خستگی، احساس سوزش پوست، خشکی دهان و لب، خارش، درد در ناحیه شکم و غیره باشد.در اختلالات عصبی و اختلالات خواب و بیماری های بدخیم سرطانی، متأسفانه ردپای باقی مانده سموم به عنوان عامل مخاطره آمیز دیده شده است. سموم آفت کش ها باعث سقط جنین، عدم رشد فکری، اثرات مخرب ساختمانی در بدن هنگام تولد و نقص هایی در اعمال و بافت های بدن می شوند.همچنین سموم پاراکوات، گروه سموم ارگانو فسفره، مانب و مانکوزب منجر به بیماری پارکینسون می شود.کشاورزانی که با قارچ کش ها در تماس هستند اعصاب محیطی آن ها نسبت به سایر افراد کندتر عمل می کند.

با وجود ممنوعیت استعمال سموم کلره در شالیزارها و باغات، تحقیقات صورت گرفته روی مو و شیر زنان نواحی شمال ایران حضور این سموم را در بافت های مذکور نشان داده است. سیستم عصبی جنین مادرانی که محصولات حاوی این سموم را مصرف می کنند مختل می شود و اثراتی همچون پایین آمدن ضریب هوشی، کمبود وزن و مشکلات مربوط به تیروئید در نوزادان این مادران پدید می آید.

ذخیره سموم در بدن حتی به مقدار کم، تجمع تدریجی آن و در نتیجه اختلالات وارده بر کبد دیگر غیر قابل انکار است که مشکلات و نارسایی های خونی را سبب شده و امکان بروز سرطان های شایع را تسهیل می سازد.همه آفت کش ها بدون استثناء و با نسبت های متفاوت روی تعدادی از ارگانیسم ها، اندام ها و فرآیندهای حیاتی انسان اثرات سمی و مضر دارند.

برخی آفت کش ها خاصیت تجمع زیستی دارند، در این پدیده غلظت آفت کش در حین عبور از حلقه های مختلف زنجیره غذایی به صورت تجمعی افزایش می یابد، این پدیده عمدتاً ناشی از بیشتر بودن میزان چربی در حلقه های بالاتر زنجیره غذایی است.

آفت کش های ارگانوکلر از جمله ترکیبات شیمیایی هستند که برای کنترل و دفع آفات و بیماری های گیاهی به طور گسترده در جهان مورد استفاده قرار می گیرند. با این وجود، این ترکیبات به دلیل سمیت بالا، پایداری شیمیایی و زیستی و همچنین تمایل به انباشته شدن در بدن موجودات زنده، از جمله آلاینده های مهم و خطرناک زیست محیطی محسوب می شوند.

هر سال ۲۰۰ هزار نفر از مردم جهان که اغلب از کشاورزان کشورهای در حال توسعه هستند، به دلیل قرار گرفتن در معرض این مواد شیمیایی کشته می شوند.

۹۹ درصد مرگ و میرهای ناشی از این سموم در کشورهای جهان سوم رخ می دهد که فاقد قوانین لازم در این رابطه هستند یا قوانین موجود به درستی اجرایی نمی شود.

استفاده از حشره کش ها و سموم دفع آفات موجب می شود که گرد آن ها روی زنبورهای نر اثر منفی بگذارد و مانع از بارور شدن آن ها شود. به ویژه این که به کارگیری نوعی سم آفت کش به نام Neonicotinoidsباعث می شود تا زنبورهای نر به هنگام تغذیه از گرده گل ها، ۳۹ درصد قدرت باروری خود را از دست دهند.به عبارت دیگر استفاده از سموم مختلف موجب کاهش باروری تقریباً ۵۰ درصدی زنبورهای نر می شود که این میزان در سطح هشدار قرار دارد.این مقدار سموم باعث مرگ زنبورها نمی شود اما نابارور کردن زنبورهای نر را به دنبال دارد.